Deze zomer volgde ik een workshop Internal Kung Fu, The Power of Surrender*. Van tevoren vroeg ik me nieuwsgierig af wat ik kon verwachten. Iets met sierlijke vechthoudingen en oerkreten? Lekker! Wat werd er precies bedoeld met innerlijke kungfu en met de ‘kracht’ van overgave: een soort Kill Bill meets Zelfcompassie? Na een korte introductie staan we in tweetallen tegenover elkaar. Een vrouw houdt mijn polsen stevig vast, terwijl ik mijn gebogen armen naar voren probeer te strekken. Dat is de opdracht. Maar hoe meer kracht ik zet om haar van me af te duwen, des te vaster haar greep. 
Het lukt niet om mijn armen te strekken en dat frustreert me. Bij een andere oefening geeft iemand een duw tegen mijn schouder, links, dan rechts. Ik wankel. Ik merk hoe mijn spieren zich aanspannen, het lichaam zich schrap zet en mijn gedachten zich richten op mijn tegenstander: ‘blijf van me af’ en ‘ga weg’. Weer die irritatie. Ik wil weg. Of een flinke duw teruggeven. En ik baal ervan dat het me niet lukt om te blijven staan. Pijn/ongemak x Weerstand = meer pijn/ongemak Tegelijkertijd kan ik er ook om grinniken omdat ik de onderliggende patronen herken uit de mindfulness en de compassietraining. We kennen in ons leven allemaal wel momenten dat we ‘worden vastgehouden’ of ‘een duw krijgen’. De automatische neiging is om ons los te vechten uit situaties die ongemakkelijk of pijnlijk zijn of ervan wegvluchten in een poging pijn en ongemak te vermijden. Vaak tegen beter weten in want hoe feller we ons verzetten (‘ik wil dit niet’), hoe hardnekkiger het probleem zich vastbijt in ons leven. Of gewoon heel geduldig pal voor je neus staan en zodra je even niet oplet het je weer volledig in beslag neemt. Weerstand lost vaak niks op, kost bergen energie en maakt de situatie meestal nog pijnlijker. En toen begon de magie De trainer nodigde ons uit om te spelen met het opmerken en loslaten van concepten. ‘Wat geloof je?’ vroeg hij. ‘Geloof je dat er een ander is die je tegenhoudt, of geloof je dat je vrij bent?’ Interessante vraag. 
Temeer omdat iemand mij op dat moment feitelijk bij mijn polsen vasthield. Toch wist ik precies wat hij bedoelde. Als iemand je vastpakt volgt automatisch een instinctieve stressreactie van verzet en weerstand, gebaseerd op de eveneens automatische gedachte dat de ander tégen jou is en dat je moet vechten of vluchten om te overleven. Dit gebeurt fysiek (spieren spannen zich aan, de adem stokt, etc), emotioneel (angst, irritatie, boosheid) en mentaal (‘je bent tegen mij’, ‘ik wil dit niet’, ‘ga weg’). We deden de oefening nogmaals, maar nu zonder ons met kracht te forceren, zonder verzet. ‘Laat het plaatje “de ander is tegen mij” los’ zei hij, ‘Geloof in jezelf. De ander is niet tégen jou, maar mét jou, verbind je, word ruimer en neem hem/haar volledig op in jouw energie. Laat nu een beweging naar voren ontstaan’. Wat er gebeurde was opmerkelijk. Mijn armen strekten zich moeiteloos naar voren en namen de ander mee in de beweging, ondanks haar stevige greep. Degene tegenover mij keek net zo verbaasd als ikzelf. Hoe dan?! Om te checken of het geen toeval was keerden we onze rollen om. Ik ben behoorlijk sterk en kan iemand echt wel klemzetten, maar zo makkelijk als dat lukte vanuit kracht en weerstand, zo wonderlijk bewoog mijn lichaam mee met het hare toen ze afstemde op, ja, waarop eigenlijk? Ware aard Telkens herhaalde zich hetzelfde patroon: in eerste instantie belandden we in moeizaam geworstel dat veel kracht kostte en niks opleverde. Vervolgens herhaalden we dezelfde oefening waarbij we de instructie toepasten van het loslaten van reacties en concepten en afstemden op een allesomvattende staat van Zijn. De trainer sprak over ‘Real Being’ wat ik vertaal als ware aard. Van daaruit ontstonden bewegingen die geen enkele moeite kostten en die superkrachtig waren. Niet te stuiten. Ik stond als een rots zo stevig en bewoog tegelijkertijd mee met elke duw die tegen mijn schouder werd gegeven zonder uit balans te raken. Ik bevrijdde me moeiteloos uit elke greep zonder het gevoel te hebben in gevecht te zijn. Het voelde magisch. Vrij. Alles was mogelijk. Wauw! Niet te geloven zó simpel! Als ik er zelf niet bij geweest was zou ik het niet geloven. En daar schuilt de paradox: de oefeningen maakten ruimte voor iets dat groter is dan ‘ik’, de persoon Marlou met haar geschiedenis, haar problemen, haar overtuigingen en verhalen. Juist doordat ‘ik’ er zoveel mogelijk tussenuit ging, kwam die moeiteloze onstuitbare kracht vrij. ‘Ik’ hoef het niet te doen, liever niet zelfs. Zodra ‘ik’ uit de weg ging, kwam er ruimte voor een andere staat van Zijn. Waar ik me wel van bewust was. Maar wie ben ik dan? Wat is mijn ‘ware aard’? En wat heeft dit met mindfulness en compassietraining te maken? Alles wat je denkt dat je bent, ben je niet Tijdens de workshop ging het steeds om het opmerken van waaruit je handelt. Het verschil tussen actie en reactie. Dat is mindfulness. Zo vroeg de trainer ons om niet ons gevoel te volgen. In eerste instantie vond ik dat verwarrend want had ik immers de afgelopen jaren niet mijn best gedaan om nou juist wel mijn gevoel te volgen? Hij kwam tegenover mij staan, pakte me stevig vast en zei: ‘Als je handelt naar wat je nu voelt, dan reageer je – tegen mij. Je zult probeert me te overtuigen. Doe dat niet. Laat het verhaal ‘ik ben tegen jou’ los en wees aanwezig. Just Be.’ Ik luisterde naar zijn woorden en sloot mijn ogen om me in stilte te verbinden met de open ruimte van aanwezig zijn, waarop zijn stem de stilte doorbrak: ‘Open je ogen’. Toen ik enigszins verdedigend opmerkte dat ik dat nodig had om me te verbinden met mezelf en af te stemmen op een open, liefdevolle staat van zijn verraste zijn antwoord me: ‘Probeer niet de oefening ‘goed’ te doen, dat is een gedachtenconstructie. Laat het los. Je hoeft niet te proberen te Zijn. Je Bent. Punt’. Hmm, hij had inderdaad wel een punt. Kennelijk dacht ik dat er iets fout zou gaan als ik mijn ogen open hield en bestond de optie van ‘niet genoeg’ naar binnen gaan. Hij was nog niet klaar: ‘nu ben ik liefdevol aanwezig’ is ook een concept. Iets is dat je probeert te bereiken, door van jezelf te (leren) houden. Op het moment dat je stopt met proberen voel je je slecht. Je hebt gefaald. Laat je niet leiden door ego die je vertelt wat je moet doen en hoe je moet zijn. Laat het concept van ego los en verbind je met wie je werkelijk bent. Je hoeft niet te leren jezelf lief te hebben, je BENT Liefde.’ De compassietrainer in mij sputterde nog wat tegen, maar ik wist onmiddellijk dat het waar was wat hij zei en hoe hij verwees naar een ander niveau van bewustzijn. Noem het Boeddhanatuur, Essentie, Ware Aard of ‘Real Being’. Welke naam het ook heeft, allemaal verwijzen ze naar een zachte, stille, open ruimte van Gewaarzijn die niet persoonlijk is, een onuitputtelijke bron is van Liefde, Kracht, Wijsheid en Mededogen. Dit niveau van bewustzijn vraagt om het loslaten van alle beperkende overtuigingen en het zelfbeeld waar ego je in laat geloven. Het overstijgt ego en vraagt om overgave, het loslaten van controle.
Maar dat is niet zo eenvoudig. Want ego = controle. Vanuit ego ben je hier op aarde om te overleven: ik besta, en ik wil niet dood. Alles is erop gericht om mogelijke gevaarlijke situaties en mensen te vermijden danwel te beheersen. Als alles onder controle is kunnen we ontspannen. Het ergste wat er kan gebeuren voor ego is dan ook verlies van controle. Daar zijn we allemaal heel erg bang voor. Ik ook. En dat zit in hele kleine dingen. Als ik mezelf tijdens de workshop hoor zeggen ‘ik wil het graag begrijpen’, zeg ik eigenlijk ‘ik wil de controle houden’. Zolang je probeert de controle te houden, staat ego aan het roer en reageren lichaam en geest op ego-niveau: het lichaam schrikt, zet zich schrap, voelt zich bedreigd door een mogelijke vijand en maakt zich gereed om te verdedigen of te vechten. Het vermogen deze reactiepatronen van ego op te merken en los te laten, dat is wat wordt bedoeld met innerlijke kungfu en de kracht van overgave. Dat luistert heel nauw want ego is slim of beter gezegd sluw: ‘nu ben ik open’ of ‘Ik zal je laten zien hoe ik reageer vanuit mijn ware aard’ is niets anders dan een poging van ego om de controle terug te pakken. Alles wat je denkt dat je bent, dat ben je niet! Daarmee is het lastig voor mij om aan het eind van deze blog nog even samen te vatten waar ik het nou eigenlijk over heb en hoe de realisatie van wie je in essentie bent, je eigen mindfulness en zelfcompassie beoefening kan verdiepen. Want immers: je hoeft geen cursussen meer te doen om bedreven in te raken in liefdevol aanwezig zijn. Je BENT toch Liefde?! Dat klopt. En…. de oefeningen heb je nodig om deze dynamiek te herkennen en te doorzien. Steeds weer opnieuw. Ware eigenwaarde, Ware Liefde Mindfulness en zelfcompassie bieden handvatten om je bewust te worden van het strakke jasje waarin ego je gevangen houdt. De meditaties brengen je in contact met een grotere ruimte waarin het mogelijk is om ego-patronen en gedachten te observeren zonder er direct op te hoeven reageren of ze te geloven. Een volgende stap houdt in dat je ook de positie van observator kunt loslaten en te ‘Zijn’ in ego-loos Gewaarzijn. Totdat je denkt: ‘ah, ik begrijp wat er bedoeld wordt, nu ben ik in ego-loos gewaarzijn’. Dan ben je er dus weer uit en heeft ego de ervaring toegeëigend. Of je stapt – net als ik tijdens de workshop – in de valkuil van het ‘goed’ willen doen van de oefeningen. Je probeert je zo open en liefdevol mogelijk te zijn door te oefenen met ‘zo goed mogelijk te openen’ of ‘ik moet van mezelf houden’. Met als gevolg dat we ons slecht voelen wanneer we niet, of te weinig hebben geoefend in vergelijking met anderen. Of we voelen onszelf beter anderen omdat we elke dag mediteren. Allemaal concepten, constructies van ego die ons vertelt hoe we moeten zijn en wat we moeten doen om ‘goed’ (veilig) te zijn. Daarmee wordt het beoefenen van compassietraining een ego-project. Het maakt dat we voorbijgaan aan waar zelfcompassie en zelfliefde in wezen over gaan. Eckhart Tolle beschrijft het als volgt:
In de vorm zul je, in vergelijking met anderen, altijd inferieur of superieur zijn. In je essentie ben je in vergelijking met wie dan ook, noch inferieur noch superieur. Ware eigenwaarde en ware nederigheid komen voort uit deze realisatie.
Herinneren wie je ten diepste, in essentie, bent. Dat is waar spirituele ontwikkeling uiteindelijk over gaat. Nadat ik er een tijd over geaarzeld heb vanuit die overbekende saboteur die zegt: ‘wie ben ik om hierover te schrijven?’, voelt het alsof nu de tijd rijp is om mijn ervaringen te delen. In het besef dat alle pogingen om er woorden aan te geven, ontoereikend zijn. Ik zal er vaker over schrijven in de toekomst. Waarom? We zijn vergeten zijn wie we – in essentie – zijn. Wie we werkelijk Zijn. Als gevolg daarvan maken we onszelf vele malen kleiner dan we zijn. Zonder dat we het in de gaten hebben wordt mindfulness- en (zelf)compassietraining gekaapt door ego om ons zelfbeeld op te krikken en ons beter te voelen. Is het dan overbodig om dit soort trainingen te volgen? Nee, zeker niet. Om ego patronen los te kunnen laten moet je eerst in de gaten hebben dat ze bestaan. Mindfulness en Compassie training maakt je bewust. Dagelijkse oefening maakt je vaardig en loslaten creëert ruimte voor rust en zelfzorg. Maar het is jammer als we geloven dat we een ‘beter’ mens moeten worden dan we zijn. We ontzeggen onszelf de onuitputtelijke bron van kracht en liefde die voor ons beschikbaar is. Altijd. Alles is mogelijk. Er is niets wat jou tegen houdt om te zijn wie je bent (behalve je ego): jij Bent Liefde. Jij Bent Kracht. Jij Bent. *De workshop werd gegeven door Internal Martial Arts Teacher Marco Iuliano.